Cốc thánh (
tiếng Anh: Chalice,
tiếng La-tinh: Calix, vay mượn từ
tiếng Hy Lạp là: κύλιξ, kylix nghĩa là
cốc) hay còn gọi là
ly bầu (Goblet) là một chiếc
cốc có
chân dùng để đựng
đồ uống, thường là
rượu. Trong thực hành
tôn giáo, cốc thánh hay ly thánh thường được dùng để uống trong buổi
Thánh lễ hoặc có thể mang một ý nghĩa tượng trưng nhất định. Khi khai mạc các buổi thờ phượng theo thuyết
Nhất vị luận, nhiều giáo đoàn thắp ngọn lửa bên trong ly thánh
[1].
Chén thánh lửa là biểu tượng được sử dụng rộng rãi nhất của dòng
Nhất vị luận và các hiệp hội của dòng thuyết này
[2]. Cốc thánh là biểu tượng của sự tranh đấu tự do tôn giáo khỏi sự áp đặt giáo lý dưới hệ thống cấp bậc; ngọn lửa được hiểu như một đài tưởng niệm những người đã hy sinh mạng sống của mình vì tự do tôn giáo trong suốt lịch sử, chiếc cốc rực lửa giống như một cây thánh giá, tượng trưng cho nguồn gốc Cơ Đốc giáo
[3]. Theo truyền thống Kitô giáo, thì cốc thánh là chiếc bình cốc mà Chúa Giêsu đã sử dụng trong
Bữa Tiệc Ly để rót rượu. Các văn bản Tân Ước không đề cập đến chiếc cốc ngoại trừ trong bối cảnh Bữa Tiệc Ly.Vào thời
La Mã cổ đại thì cốc có đế chân (calix) là một bình uống nước bao gồm một cái bát cố định trên một giá đỡ và được sử dụng phổ biến trong các
bữa tiệc. Trong
Công giáo La Mã,
Chính thống giáo Đông phương,
Chính thống giáo Cổ Đông phương,
Anh giáo,
Giáo hội Luther và một số
giáo phái Cơ Đốc giáo khác, thì ly thánh là một chiếc cốc đứng dùng để đựng
rượu bí tích trong
Thánh Thể (còn được gọi là
Bữa tối của Chúa hoặc
Rước lễ). Cốc thánh thường được làm bằng kim loại quý, và đôi khi chúng được
tráng men và đính đồ
trang sức,
đá quý. Chiếc cốc vàng tượng trưng cho gia đình và truyền thống. Cốc thánh được coi là một trong những vật linh thiêng nhất trong việc thờ phượng
phụng vụ của
Cơ đốc giáo và nó thường được
làm phép trước khi sử dụng. Trong
Giáo hội Công giáo La Mã và một số
Giáo hội Công giáo Anh, theo phong tục, một chén thánh được
thánh hiến bằng cách được
xức dầu cùng với
dầu thánh hiến, và việc thánh hiến này chỉ có thể được thực hiện dưới tay
giám mục hoặc
tu viện trưởng (chỉ được sử dụng trong
tu viện của chính mình cai quản)
[4].